2- پرهیز از اسراف وتجمل گرایی
مسئولان اسلامى نباید در رفتار و عملِ خودشان مسرفانه و متجمّلانه زندگى کنند. بالاتر از آن، نباید طورى زندگى کنند که روش اسراف‏آمیز و تجمّل‏آمیز به یک فرهنگ تبدیل شود. این هم نقطه بعدى است که اهمیتش از اوّلى بیشتر است، یا لااقل کمتر نیست. فرض بفرمایید اگر به وسیله یک نفر در سطح عالى و در میان صاحبان مناصب حکومت اسلامى، کیفیّت آرایش محلّ زندگى و محلّ کار، کیفیّت زندگى خانوادگى، چگونگى ازدواج فرزندان، مهریه‏ها و جهیزیه‏ها و از این قبیل، به شکل غیر اسلامى آن - به معناى مسرفانه - انجام گیرد، این به فرهنگ تبدیل مى‏شود؛ به این معنا که بقیه نگاه مى‏کنند و یاد مى‏گیرند؛ مهریه‏ها بالا مى‏رود، ازدواجها مشکل مى‏شود، زندگى سخت مى‏شود و همین رفتار بتدریج آثارش در طول مدتى کوتاه یا بلند، در متن جامعه منعکس مى‏گردد. بنابراین مهمترین مطلب اصلى امیرالمؤمنین در باب حکومت این است: حاکم نباید حکومت را براى خود وسیله‌ی اعاشه و زندگى و کسب درآمد و اندوختن ثروت قرار دهد، بلکه باید آن را یک مسئولیت بداند. بارى است بر دوش او؛ باید همه همّت خود را بگذارد که این بار را به منزل برساند.
نقطه‌ی محورى همین مسئولیت هم رعایت حدود و حقوق مردم، رعایت عدالت در میان مردم، رعایت انصاف در قضایاى مردم و تلاش براى تأمین امور مردم است. براى حاکم اسلامى، حوائج و نیازهاى مردم اصل است...

مسئول امور و صاحبِ منصب در نظام اسلامى، مسئله‏اش فقط مواجهه با مردم نیست؛ اگر با خدا متّصل نباشد، کارِ براى مردم و خدمت براى آنها - یعنى همان مسئولیت اصلى‏اى که دارد - لنگ خواهد ماند. پشتوانه این مأموریت و مسئولیت، همین ارتباط با مردم است؛ لذا باز امیرالمؤمنین - طبق روایت نهج‏البلاغه - در همین نامه به مالک اشتر مى‏فرماید: «واجعل لنفسک فیما بینک و بین اللَّه افضل تلک المواقیت»( نهج‏البلاغه، نامه 53) اوقات خودت را که براى کارهاى گوناگون صرف مى‏کنى، بهترین و بانشاط ترینش را بگذار براى خلوت بین خودت و خدا؛ یعنى حالت ارتباط با خدا و انابه به او و تضرّع را براى اوقات خستگى و کسالت نگذار. بعد مى‏فرماید: «وان کانت کلّها للَّه»؛( نهج‏البلاغه، نامه 53) اگرچه وقتى که تو صاحبِ منصب در حکومت اسلامى هستى، همه کارهایت‏ متعلّق به خداست - به شرطى که«اذا صلحت فیها النّیّة و سلمت منها الرّعیّة»؛( نهج‏البلاغه، نامه 53) نیّتت خالص باشد و کارى که مردم را بیازارد، از تو سر نزند - اما درعین‏حال در بین تمام این تلاشهایى که همه‏اش هم عبادت است، وقتى را بگذار براى این‏که بین خودت و خدا خلوت کنى. این چهره صاحبان مناصب در نظام اسلامى و در قاموس امیرالمؤمنین است...

مسئولان و دولتمردان باید خودشان را با ضوابط و شرایطى که متعلق به یک مسئول دولت اسلامى است، تطبیق کنند. یا چنان افرادى - اگر هستند - سر کار بیایند؛ یا اگر ناقصند، خودشان را به سمت کمال در آن جهت حرکت دهند و پیش ببرند. .... هر کدام از شما تلاش کنید که براى این مسئولیت ها خودتان را با الگوى اسلامى منطبق سازید؛ یعنى دین تان، تقوای تان، رعایت تان نسبت به حال مردم، رعایت تان نسبت به شرع، رعایت تان نسبت به بیت‏المال، اجتناب تان از خودخواه یها و خودپرستی ها و رفیق‏باز یها و قوم‏وخویش‏پرستی ها و اجتناب تان از تنبلى و بیکارگى و بى‏عملى و هوى‏ و هوس و این چیزها مطابق با الگوى اسلام باشد. هر کدام از شما بتوانید در این زمینه‏ها کار خودتان را بکنید و پیش بروید و خودتان را بسازید، البته ثواب شما از آن کسى که در زمان امیرالمؤمنین علیه‏الصّلاةوالسّلام این کار را مى‏کرد، یقیناً بیشتر است؛ چون او به امیرالمؤمنین علیه‏الصّلاةوالسّلام نگاه مى‏کرد و آن حضرت الگوى کامل بود؛ اما شما چنین کسى را ندارید که آن‏طور به او نگاه کنید و برایتان الگو باشد؛ لیکن ضوابط در دست همه ما هست و امروز همه‏مان وظیفه داریم...

من به رئیس جمهور محترم برادرانه توصیه مى‏کنم؛ در همه‏ى حالات، همین احساسى را که امروز بیان کردید - احساس خدمتگزارى به مردم - براى خودتان حفظ کنید. قدرت اگر با هدفِ خدمت به مردم باشد، عبادت است. شاید هیچ عبادتى بالاتر از عبادتِ مسئولى نیست که به خاطر تلاش و خدمت به مردم، از راحت و آسایش و امنیتِ خود صرف‏نظر مى‏کند. این روحیه‏ى خدمتگزارى، خاکسارى، تواضع در مقابل مردم و شناخت عظمت مردم را براى خودتان حفظ کنید، که این نعمت بزرگى است. از خداى متعال لحظه‏اى غافل نشوید. این توفیقات به فضل و لطف الهى به ما داده مى‏شود. باید خود را قابل رحمت و تفضلاتِ روزافزون الهى کنیم. با یاد خدا و با توکل به خدا و با اخلاص در عمل، باید بتوانیم جلب رحمت الهى بکنیم. اگر جلب رحمت الهى شد، همه‏ى مشکلات آسان مى‏شود و موانع از سر راه برخواهد خاست. اگر صادقانه در راه خدا کار کنیم، خداى متعال به ما کمک خواهد کرد. اگر هدفِ قدرت، منافع مادى شد، قدرت، بزرگترین وزر و وبال براى انسان خواهد بود. کسانى که قدرت و منصب و مقام را براى بهره‏مندى‏هاى خود، پُر کردن کیسه‏هاى خود و دنیاى خود مى‏طلبند، آن‏جایى که منافع آنان با منافع مردم اصطکاک پیدا مى‏کند، نمى‏توانند به نفع مردم کار کنند. قدرت به خودى خود نه نعمت است، نه نقمت؛ اگر براى خدا و براى خدمت شد، نعمت است؛ اگر براى دستاوردهاى مادى و ارضاى هوس‏هاى انسانى شد، مى‏شود نقمت.
امیرالمؤمنین (علیه‏الصّلاةوالسّلام) به ابن‏عباس فرمود: ارزش ذاتى حکومت براى من از این کفش وصله‏خورده کمتر است - «الّا ان اقیم حقاً» - مگر این‏که حقى را اقامه کنم؛ آن وقت قدرت ارزش پیدا مى‏کند. امیرالمؤمنین با معارضانِ همین قدرت به جنگ برمى‏خیزد. قدرتى که براى عدالت و حقیقت است، ارزشمند است؛ این نعمت خداست؛ منتها شیطان باید ما را دچار تسویل نفسانى نکند. نباید اهواء و هوس‏هاى خودمان را به اشتباه جاى آرمانها بگذاریم و خود را توجیه کنیم. به انتقادها و عیوبى که براى ما مى‏شمارند، گوش فرا دهیم و خود را اصلاح کنیم تا وقتى‏که با خداى متعال ملاقات مى‏کنیم، بتوانیم عذر تقصیر داشته باشیم - ما که از تقصیر و قصور خالى نیستیم - بگوییم پروردگارا! ما تلاش و مجاهدت کردیم و آنچه از دست ما برآمد، انجام دادیم؛ نتیجه این شد. اگر نیت خالص شود، این ممکن خواهد شد. اگر نیت خالص نشود، دشوار است که انسان جواب مظالم فراوانى را که در یک جامعه اتفاق مى‏افتد و مسئولان بالاى کشور - خود بنده و دیگر مسئولان - خواه و ناخواه در مسئولیت آنها شرکت و دخالت دارند، بتواند بدهد. انسان نمى‏تواند پیش خداوند متعال خود را از آنها تبرئه کند.